Φουέντες : "ο Κάστρο ? Εγωκεντρικός αλλά όχι Στάλιν"

Συνέντευξη του Γιάννη Τριανταφύλλου

Όταν ο Κάστρο έμπαινε θριαμβευτής στην Αβάνα του Μπατίστα, την Πρωτοχρονιά του 1959, ο συγγραφέας Νορμπέρτο Φουέντες ήταν 16 χρόνων. Αργότερα, μεγαλώνοντας, έγραψε πολλά βιβλία, κάλυψε δημοσιογραφικά αρκετούς πολέμους και ανακηρύχθηκε από τον Κάστρο «συγγραφέας της Επανάστασης». Η στενή σχέση Φουέντες-Κάστρο κράτησε σχεδόν μια δεκαετία, από το 1980 έως το 1989.

Κάπου εκεί, ο Φουέντες υποπίπτει στη δυσμένεια του «υπέρτατου αρχηγού» και αργότερα εγκαταλείπει την πατρίδα του, περνώντας απέναντι, στο Μαϊάμι των ΗΠΑ. Εκεί ζει ήσυχα, μέχρι πριν από έξι χρόνια, όταν και ξεκινά τη συγγραφή ενός έργου ζωής: της «Αυτοβιογραφίας του Φιντέλ Κάστρο» όπως ονομάζει το ογκώδες βιβλίο του, θέλοντας να δείξει από πόσο κοντά έζησε τα σημαντικότερα γεγονότα της σύγχρονης κουβανικής Ιστορίας.

Ο πρώτος τόμος αυτής της ιδιαίτερης «αυτοβιογραφίας του Κάστρο» κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Πατάκη». Πριν από λίγες ημέρες, κυκλοφόρησε στην ελληνική αγορά και ο δεύτερος τόμος με τίτλο «Η αυτοβιογραφία του Φιντέλ Κάστρο» και υπότιτλο «Η απόλυτη και ανεπαρκής εξουσία». Στα 65 του χρόνια ο Νορμπέρτο Φουέντες μιλά στην «Ε», από τη Φλόριντα των ΗΠΑ όπου κατοικεί, για την Επανάσταση, τους παλιούς του συντρόφους, τα όνειρα και τις ελπίδες που, κάποιες φορές, διαψεύστηκαν και κάποιες άλλες δικαιώθηκαν.

Από πότε γνωρίζετε τον Φιντέλ;

«Από την Επανάσταση. Αλλά συνδέθηκα περισσότερο μαζί του γύρω στο 1980. Αλλωστε στην Κούβα δεν ήταν δύσκολο να έρθεις σε επαφή με τον Φιντέλ. Ηξερες κάποιον κομαντάντε από την Επανάσταση, αυτός σε γνώριζε σε κάποιον άλλο κ.ο.κ., μέχρι που έφτανες στον Φιντέλ. Αλλά και εκείνου του άρεσε να έρχεται σε επαφή με τον κόσμο και να γνωρίζει ανθρώπους, να μιλά μαζί τους».

Δεν έπαιρνε μέτρα ασφαλείας φοβούμενος ότι θα τον δολοφονήσουν;

«Αν υπάρχει μια μυστική αστυνομία στον κόσμο που είναι πραγματικά αποτελεσματική, αυτή είναι η κουβανική. Πίστεψέ με, εάν έφτανες κοντά στον Φιντέλ, ήξεραν όλη την ιστορία σου, τι έκανες από τη μέρα που γεννήθηκες μέχρι τη στιγμή που τον συναντούσες. Είχε ήδη πάρει όσα μέτρα χρειαζόταν».

Πότε χάλασε η σχέση σας μαζί του;

«Με την υπόθεση Ντε Λα Γκάρντια και Οτσόα, των παλιών συντρόφων του που εκτελέστηκαν το 1989».

Σε πολλούς συντρόφους του Φιντέλ που ξεκίνησαν μαζί του την Επανάσταση συνέβη αυτό...

«Οχι, όχι, αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο Φιντέλ δεν ήταν Στάλιν. Η συγκεκριμένη υπόθεση ήταν εμπόριο ναρκωτικών, το οποίο ξεκινούσε από ψηλότερα. Τώρα, αν ήταν ο Φιντέλ μπλεγμένος σε αυτό, δεν το γνωρίζω. Αλλά επρόκειτο για πολύ δημοφιλείς ήρωες της Επανάστασης. Ο Αντόνιο Ντε Λα Γκάρντια ήταν ο Τζέιμς Μποντ της Κουβανέζικης Επανάστασης, ο υπερ-κατάσκοπος, ο Οτσόα είχε πολεμήσει στην Αιθιοπία, στην Αγκόλα, ένας πραγματικός ήρωας».

Μετά ο Φιντέλ είχε υποψίες για εσάς;

«Οχι, απλώς κατάλαβε ότι η σχέση μας είχε σπάσει. Είχα τις ενστάσεις μου για την ενοχή των αξιωματικών. Και δεν μπορούσα να παραμείνω ως συγγραφέας στην Κούβα».

Σας βοήθησε να φύγετε ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες;

«Ηταν πολλοί συγγραφείς. Ο Μάρκες, ο Γουίλιαμ Κένεντι, ο Νόρμαν Μέιλερ».

Γιατί ο Φιντέλ δεν σας άφηνε να φύγετε από την Κούβα;

«Ε, τα συνηθίζει αυτά ο Φιντέλ. Ηταν θυμωμένος μαζί μου. Ισως ήθελε να με κρατήσει για να γράψω την αυτοβιογραφία του, ποιος ξέρει; Ξεκίνησα την καριέρα μου ως συγγραφέα στην Κούβα. Εγραψα το 1968 ένα βιβλίο και κέρδισα ένα μεγάλο λογοτεχνικό βραβείο της Λατινικής Αμερικής. Η βασική μου έμπνευση ήταν ο Ισαάκ Μπάμπελ και το "Κόκκινο ιππικό". Ο Φιντέλ θεωρούσε ότι κορόιδευα τους Κουβανούς στρατιώτες. Και με έβγαλε έξω από το παιχνίδι».

Οπότε πώς στη συνέχεια σχετίζεστε μαζί του;

«Από σύμπτωση. Το 1977-78 ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ήρθε στην Κούβα για να γράψει για τον πόλεμο στην Αγκόλα. Κι έγινε φίλος του Φιντέλ. Και όλοι ήξεραν ότι ο συγγραφέας της Επανάστασης ήμουν εγώ και, παρ' όλα αυτά, ήμουν έξω από το παιχνίδι. Και ο Μάρκες ήθελε να με συναντήσει. Και γίναμε φίλοι με τον Μάρκες. Μετά ο Μάρκες μίλησε στον Φιντέλ για μένα. "Ναι, τον ξέρω, αλλά δεν τον συμπαθώ ιδιαίτερα", του είπε ο Κάστρο. Εγώ έγραφα τότε ένα βιβλίο για τον Χέμινγουεϊ. Και ο Μάρκες έγραψε τον πρόλογο του βιβλίου. Και το έστειλε στον Φιντέλ και του είπε: "Μήπως να μιλούσατε, να λυθεί το θέμα μέσα "στην οικογένεια"; Κι ο Φιντέλ είπε: "Εντάξει, εντάξει". Και μετά με φώναξε στο γραφείο του και ήταν πολύ ευγενικός μαζί μου».

Απ' όσα λέτε, φαίνεται να συμπαθείτε τον Φιντέλ.

«Μμμ, και ναι και όχι, γιατί να μην τον συμπαθώ; Δεν μπορείς να βρεις και πολλούς Φιντέλ στην παγκόσμια Ιστορία...».

Πάντως στο βιβλίο σας παρουσιάζετε και σκοτεινές πλευρές του.

«Προσπάθησα να κάνω το καλύτερο, να παρουσιάσω τον χαρακτήρα του όπως τον έζησα. Αυτό είναι όλο. Επιπροσθέτως, θέλω να είμαι δίκαιος μαζί του. Δεν μου αρέσει που πολλοί που φεύγουν από την Κούβα λένε: "α, όλα εκεί πέρα είναι χάλια, ο Φιντέλ είναι εγκληματίας". Δεν είναι έτσι. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους επαναστάτες στην Ιστορία. Και είμαι ευγνώμων για το ότι είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω από κοντά και να συζητήσω μαζί του».

Του άρεσε του Κάστρο το βιβλίο σας;

«Δεν ξέρω, πάντως σίγουρα το διάβασε. Είχα ζητήσει από τον εκδότη μου να του στείλει και τους δύο τόμους. Και ο Φιντέλ, πριν καν διαβάσει το βιβλίο, ετοίμασε ως "απάντηση" το βιβλίο του με τον Ραμονέ. Ο Φιντέλ ήταν πάντοτε μεγάλος αγκιτάτορας. Τώρα μάλιστα με το Ιντερνετ μπορεί να ετοιμάσει και κάποιο μπλογκ που όλοι θα θέλουν να διαβάσουν!».

Είναι εύκολο για έναν δημοσιογράφο ή συγγραφέα να κάνει τη δουλειά του στην Κούβα του Κάστρο;

«Αν όσα γράφει είναι καλά για την Επανάσταση, για τη δική του Επανάσταση, είναι εύκολο. Αλλιώς, όχι. Αλλά κανένας στην Κούβα δεν αισθάνεται φόβο. Απλώς, αν δεν άρεσαν στον Φιντέλ αυτά που έγραφες, μπορεί να σε έβαζε στο περιθώριο για ένα διάστημα».

Εσείς γιατί μετά την υπόθεση Οτσόα λέτε ότι δεν μπορούσατε να μείνετε ως συγγραφέας στην Κούβα;

«Επειδή "επανάσταση" σημαίνει κάτι άλλο. Αν πρέπει να δώσεις την ψυχή σου για την επανάσταση, αν πιστεύεις σε αυτήν, τότε το γράψιμο, το φίλμινγκ και όλα τα υπόλοιπα έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Προηγείται η πραγμάτωση των στόχων της επανάστασης. Αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση στον κομμουνιστικό κόσμο για την ελευθερία των συγγραφέων. Αλλά κανένας συγγραφέας δεν εκτελέστηκε ποτέ στην Κούβα. Δεν υπήρξε Μπάμπελ στην Κούβα».

Απλώς ο Φιντέλ «σε έβγαζε από το παιχνίδι».

«Ναι, αλλά είχες πάντα τα κορίτσια, το ποτό, δεν ήταν και τόσο άσχημα. Κανείς από τους υπόλοιπους φίλους μου, στρατιωτικούς ή από τις ειδικές δυνάμεις, δεν σταμάτησε να μου μιλάει, αφού τα "έσπασα" με τον Κάστρο. Συνέχισαν να είναι φίλοι μου, όπως και οι υπόλοιποι».

Η Κούβα είναι καλό μέρος για τους Κουβανούς;

«Από την Επανάσταση και μέχρι πριν από δύο χρόνια, ναι. Υπήρχε εκπαίδευση, περίθαλψη. Το πρόβλημα ήταν η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Τότε ξεκίνησαν τα οικονομικά προβλήματα. Αλλά όταν έγινε η Επανάσταση, ήταν μια πολιτική επανάσταση που βγήκε έξω από τα σύνορα και απλώθηκε σε όλον τον κόσμο».

Τότε γιατί χιλιάδες άνθρωποι έφυγαν και φεύγουν από την Κούβα;

«Οι περισσότεροι από αυτούς είναι οικονομικοί μετανάστες που ψάχνουν ένα καλύτερο μέλλον. Κι αυτό είναι φυσιολογικό. Υπήρξε ένα μεγάλο κύμα μετανάστευσης στα 60'ς κι ένα στα 80'ς. Αλλά οι περισσότεροι έμειναν στην Κούβα μετά την Επανάσταση».

Εσείς πιστέψατε στην ιδέα της επανάστασης, σωστά;

«Η επανάσταση δεν ήταν ιδέα, ήταν κάτι που συνέβη. Η επανάσταση δεν έχει ηθική ή ανηθικότητα, στην επανάσταση δεν υπάρχει σωστό ή όχι. Η επανάσταση είναι σαν τον τυφώνα. Χρειάζεται να γίνουν πολλά για να δημιουργηθεί ένας τυφώνας. Μερικοί άνεμοι από δώ, μερικά προβλήματα στην ατμόσφαιρα από εκεί. Δεν ήταν εφεύρεση του Κάστρο η Επανάσταση. Η Επανάσταση ήρθε σαν αντίδραση στους καπιταλιστές που τα είχαν όλα. Αυτοί προκάλεσαν την Επανάσταση με τον τρόπο τους. Θέλεις να σου πω τι συνέβαινε στην Κούβα πριν από την Επανάσταση; Ελα στο Μαϊάμι να δεις όλους αυτούς που είχαν εξουσία πριν από την Επανάσταση, πόσο ηλίθιοι είναι, πώς συμπεριφέρονται στους ανθρώπους εδώ, στους υπαλλήλους τους, στα εστιατόρια και στα εργοστάσιά τους. Ελα να δεις αυτούς τους ανθρώπους. Ελα στο Μαϊάμι. Και μετά ξέρεις τι θα πεις; Θα πεις, "ναι, όντως χρειάζονταν μια επανάσταση εκεί στην Κούβα". Είναι όλοι τους ρατσιστές. Και για αυτό είναι όλοι τους εναντίον του Ομπάμα, επειδή είναι μαύρος. Οποιοσδήποτε άλλος και να εκλεγεί δεν τους νοιάζει, αρκεί να μη βγει ο Ομπάμα».

Πώς είναι η δική σας ζωή στο Μαϊάμι;

«Ησυχη. Ακούω αμερικανική ροκ μουσική, Ελβις Πρίσλεϊ, Μπιτλς. Και τώρα γράφω ένα βιβλίο για τον πόλεμο στην Αγκόλα το οποίο θα έχω έτοιμο μέχρι το τέλος του έτους».

Γιατί δεν επιστρέφετε στην Κούβα;

«Εζησα εκεί 50 χρόνια. Ισως επιστρέψω κάποια μέρα. Αλλά θα πρέπει να περάσει καιρός. Ολοι οι πολύ καλοί μου φίλοι είναι νεκροί, όλα τα σενάρια της ζωής μου εκεί έχουν παιχτεί κι έχουν τελειώσει. Τώρα το πνεύμα της Επανάστασης είναι διαφορετικό. Σε δυο-τρία χρόνια θα γίνει μια μεγάλη αλλαγή στην Κούβα, ίσως αποκτήσουμε σχέση με τις ΗΠΑ, τον υπόλοιπο κόσμο. Εδώ στο Μαϊάμι είναι όλοι τους "τρελοί" με τον Ραούλ, ετοιμάζονται να κάνουν μπίζνες μαζί του. Οταν τους λες ότι η υγεία του Φιντέλ βελτιώνεται και θα αναλάβει ξανά, αυτοί τρελαίνονται: "Οχι, όχι, ο Ραούλ, αυτός είναι ο άνθρωπός μας!" φωνάζουν. Αυτό είναι το καινούργιο σενάριο της Κούβας. Ολα αλλάζουν αλλά εγώ είμαι ένας ρομαντικός συγγραφέας και το μόνο που θέλω είναι η ελευθερία μου».

Τι είδους άνθρωπος είναι ο Ραούλ Κάστρο;

«Ο Ραούλ κινείται συνέχεια μέσα στις σκιές, του αρέσουν οι συνωμοσίες. Δεν νομίζω ότι θα κάνει κάτι συνταρακτικό, ίσως ένα μεγαλύτερο άνοιγμα προς την Κίνα. Η μόνη απροσδόκητη αλλαγή που μπορεί να γίνει θα είναι αν ο Φιντέλ επανακτήσει την υγεία του και επιχειρήσει να ξαναπάρει τα ηνία της εξουσίας. Το μόνο πρόβλημα που βλέπω στο άμεσο μέλλον είναι από τον Φιντέλ. Από κανέναν άλλον».

Γιατί μπορεί αυτό να αποτελέσει πρόβλημα;

«Επειδή θα θέλει να συνεχίσει αυτά που έκανε στο παρελθόν. Αλλά είναι και οι δυο τους είναι πια μεγάλοι άνθρωποι. Ο Ραούλ είναι 77 ετών».

Μετά τους αδελφούς Κάστρο, θα είναι πάλι κάποιος Κάστρο στην εξουσία; Κάποιος από τους γιους του Φιντέλ;

«Οχι, όχι. Κάστρο από την Ιστορία πέρασε μόνο ένας. Αλλωστε ο κόσμος έχει αλλάξει. Τώρα στην Κούβα έχουν μεγάλο πρόβλημα με τον Ομπάμα. Ο Ομπάμα ως έγχρωμος θα κερδίσει πολλούς από τους Αφρικανούς που είχαν ταχθεί με την Κουβανέζικη Επανάσταση. Ο Ραούλ δεν είναι πρόβλημα επειδή ο Ομπάμα θα κοιτάξει να επανακαθορίσει τη σχέση των ΗΠΑ με την Κούβα. Ομως, για τον Φιντέλ, που πάντοτε ήθελε κάποιον εχθρό, κάποια μάχη, που έχτισε την Επανάστασή του πάνω στην κόντρα με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, αυτή θα είναι μια πολύ δύσκολη αποστολή. Ο Φιντέλ πάντοτε προτιμούσε τη Χίλαρι Κλίντον, αυτή είναι ένας εχθρός που ο Φιντέλ ξέρει πώς να παίξει μαζί του. Αλλά ένας μαύρος στην ηγεσία των ΗΠΑ; Αυτό δεν μπορεί να το χρησιμοποιήσει, του δημιουργεί πρόβλημα».

Ποια είναι η πιο δύσκολη ερώτηση που κάνατε ποτέ στον Κάστρο και ίσως να μην του άρεσε; Ή κάποιο κεφάλαιο της ζωής του που ποτέ δεν ήθελε να συζητάει;

«Κοίτα, εσύ ίσως έχεις τη φιλοδοξία να βγάλεις την είδηση ότι ο Κάστρο ήταν ένας θυμωμένος και άγριος τύπος. Για να είναι κάποιος στην εξουσία 50 χρόνια και για να έχεις τη γνώση του κόσμου όπως την έχει αυτός, χρειάζεσαι πληροφορίες. Αν κλείσεις τα κανάλια της πληροφορίας επειδή δεν σου αρέσει να ακούς τους άλλους, τότε έχεις χαθεί. Ο Κάστρο άκουγε τους πάντες. Ηξερε να ακούει και να βάζει τους πάντες "στην τσέπη του". Δεν φώναζε ποτέ. Κι αν του έλεγες κάτι που δεν του άρεσε, δεν το έδειχνε. Πάντοτε "ζύγιζε" εσένα που του μιλούσες. Μπορεί να ήσουν εχθρός. Αλλά για να το καταλάβει, έπρεπε να ακούσει πρώτα αυτό που θα του πεις, την πληροφορία σου. Τον θυμάμαι να ακούει πάντοτε όλους και να κουνάει το κεφάλι του ως νεύμα έγκρισης. Να ακούει, αυτή ήταν η δουλειά του. Αλίμονο αν νευρίαζε και έπιανε τους άλλους από τον... λαιμό. Ηταν πολύ έξυπνος για να το κάνει αυτό».

Για να επανέλθουμε στο βιβλίο σας, αυτοί οι δύο τόμοι για τη ζωή του Κάστρο πρέπει να πούλησαν πολύ σε όλον τον κόσμο.

«Εγώ δεν ξέρω τίποτε για αυτό. Τα αφήνω όλα αυτά στον εκδότη μου στη Βαρκελώνη. Εγώ δεν ζω στον εμπορικό κόσμο. Πάντως, τώρα το βιβλίο θα εκδοθεί και στην Αμερική».

Φαντάζομαι ότι θα γίνει μπεστ σέλερ.

«Το ελπίζω. Αν γίνει, τότε θα έρθεις εδώ να πιούμε πολλά ποτά και να διασκεδάσουμε με όμορφα κορίτσια!».

Λέτε ότι με τα νούμερα δεν ασχολείστε. Ποιος είναι σήμερα ο πυρήνας της ζωής σας; Η λογοτεχνία, η Επανάσταση;

«Η λογοτεχνία. Και μέσω αυτής να δείξω τι έγινε με την Επανάσταση. Ο Χέμινγουεϊ είπε ότι ένας συγγραφέας, για να γράψει, πρέπει να πάει σε έναν πόλεμο. Αν είναι εμφύλιος πόλεμος, ακόμη καλύτερα. Εγώ συμμετείχα σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Είμαι μέρος αυτών των συγγραφέων, των οποίων το έργο ήταν στενά συνδεδεμένο με τη ζωή τους. Κι εγώ στη ζωή μου είχα την ευκαιρία να ζήσω στην Κούβα την Επανάσταση. Μετά την υπόθεση Οτσόα, δυο-τρεις συγγραφείς μού είπαν: "Είδες τι παθαίνεις όταν ανακατεύεσαι με την πολιτική"; Μα, αυτό είναι η ζωή. Είναι το τίμημα που πλήρωσα. Ενας συγγραφέας πρέπει να ζει. Εγώ έζησα την Επανάσταση σε κάθε στάδιό της, από την κορυφή μέχρι τον πάτο της, και είμαι πολύ ευτυχισμένος και περήφανος γι' αυτό».
--------------------------------------------------------------------------------------------
Σχόλιο greekpoliticalreview : Μια πολύ διδακτική συνέντευξη (και...αρκετά μαρκετίστικη) . Εγώ το μόνο που επισημαίνω είναι ότι παρόλο που όταν του λέει ο δημοσιογράφος ότι πούλησαν πολύ σε όλο το κόσμο τα βιβλία του ο Φουέντες απαντάει ότι δεν ανήκει στον εμπορικό κόσμο μεν αλλά φωτογραφίζεται φορώντας Rolex δε . . .

Πηγή : Enet.gr